Democratische sprokkels uit Duitsland (dec 2008)

Hamburg (1) : referenda eindelijk bindend

Na een jarenlange verbeten strijd tussen voorstanders van het referendum en (hoofdzakelijk) de Hamburgse christen-democraten keurde de Bürgerschaft, het Hamburgse deelstaatparlement, op 10 december 2008 unaniem een grondwetswijziging goed, waardoor referenda in de Hansestad bindend worden.

De nieuwe regeling voorziet dat het parlement wetgeving die per referendum tot stand kwam niet meer zonder meer kan wijzigen. Als 2,5 percent van de stemgerechtigden een oproep tegen een wijziging van zo'n wet ondertekenen, krijgt de bevolking het laatste woord. Belangrijk is ook dat referenda in de toekomst altijd op verkiezingsdagen zullen plaatsvinden. In het verleden sneuvelden nogal wat initiatieven aan het hoge opkomstquorum.

De voorbije jaren lapte de Hamburgse CDU-meerderheid wel eens vaker het resultaat van referenda aan haar laars. Nadat in 2004 bijna 600 000 Hamburgers (76,8 % van de opgekomen kiezers) hun veto uitspraken over de privatisering van de stedelijke ziekenhuizen, liet burgemeester Ole von Beust (CDU) zich niet van zijn plan afbrengen en privatiseerde hij de ziekenhuizen. Nog in 2004 gaven de Hamburgers zichzelf een nieuwe kieswetgeving. Ook deze wet werd nooit omgezet, omdat de CDU de belangrijkste wijzigingen ongedaan maakte (zie ook lager).

Echter, bij de vorige deelstaatverkiezingen verloor de CDU haar volstrekte meerderheid. De afspraak om referenda bindend te maken maakte deel uit van de coalitiegesprekken met Die Grünen. Ook het feit dat een actiegroep rond Mehr Demokratie in Hamburg de laatste maanden volop handtekeningen inzamelde voor een referendum "Red het referendum!" (Rettet den Volksentscheid!), verhoogde de druk. Deze campagne is nu stopgezet.

Meer weten?

Over de grondwetswijziging hier en hier.

Chronologie van de strijd voor een betere referendumswetgeving in Hamburg.

Hamburg (2) : referendum voor een betere kieswetgeving in de maak

De Hamburgers gaan hun nieuwe macht meteen goed gebruiken. Een actiegroep rond Mehr Demokratie wil tussen 23 januari en 13 februari 2009 62 000 handtekeningen verzamelen om vervolgens in september 2009 via een referendum ('Ein faires Wahlrecht für Hamburg!') een nieuwe kieswetgeving (met onder meer cumuleren en panacheren) af te dwingen. Of liever: om een oud onrecht te herstellen.

Zoals al werd aangehaald schonken de Hamburgers zichzelf in 2004 met een 2/3-meerderheid een nieuwe kieswet, maar maakte de CDU in 2006 gebruik van haar absolute meerderheid om de belangrijkste wijzigingen weer te neutraliseren. Het Hamburgs grondwettelijk Hof floot de CDU maar voor één van de vier wijzigingen terug (2007). Nu krijgen de burgers het laatste woord, zoals het in een democratie hoort.

Meer weten?

Chronologie van de strijd voor de kieswetgeving in Hamburg.

Spreek je goed Duits en heb je zin in 'Aktionsurlaub' in Hamburg? Klik dan hier.

Brandenburg – moeizaam referendum tegen nieuwe bruinkoolwinning

Energieleverancier Vattenfall wil in de deelstaat Brandenburg verscheidene nieuwe sites voor bruinkoolwinning in dagbouw aanleggen. Vier dorpen in de Lausitz moeten hiervoor ontruimd worden. De deelstaatregering van Brandenburg staat achter de plannen.

Een referenduminitiatief tegen dit project (Keine neuen Tagebaue!) heeft het moeilijk om aan de nodige handtekeningen te geraken. Ook al ligt de drempel in Brandenburg met 4 % van de stemgerechtigden (80 000 handtekeningen) eerder laag, toch staat de teller vandaag (halfweg de inzameltermijn) op slechts een goeie 6 200 handtekeningen. Volgens de initiatiefnemers ligt dat aan het feit dat de vrije inzameling van handtekeningen in Brandenburg verboden is. De burgers moeten dus naar het stadhuis, waar vaak lange wachttijden ontstaan.

De Rundfunk Berlin Brandenburg bracht hierover deze reportage.

Mehr Demokratie : 5000 leden

Mehr Demokratie heeft de kaap van 5000 leden gehaald. Vandaag 14 december staat de teller op 5050.

Nieuwe uitgave van Mehr direkte Demokratie wagen

Het standaardwerk van de directe democratie voor Duitsland is in een tweede, geheel herwerkte uitgave verschenen. "Mehr direkte Demokratie wagen. Volksentscheid und Bürgerentscheid: Geschichte, Praxis, Vorschläge" van Otmar Jung en Hermann Heuβner telt 480 pagina's en kost 34,90 euro. Uitgegeven bij Olzog.

De CDU saboteert de burgerdemocratie in Thüringen

Naschrift 10-10-08 : de CDU-meerderheid in het Thüringse parlement heeft de nieuwe wet al gestemd. 'Durchgepeitscht', zeggen de Duitsers (Peitsche = zweep).

In de Duitse deelstaat Thüringen toont de christendemocratische CDU haar ware (= antidemocratische) gelaat.

Onder impuls van Mehr Demokratie verzamelde een bondgenootschap van 19 organisaties en partijen in de eerste helft van het jaar zo'n 250 000 handtekeningen om met een referendum de drempels voor referenda op gemeentelijk vlak in Thüringen te verlagen (een tactiek die Mehr Demokratie al succesvol in Beieren toepaste en die nu ook in Italië, in Zuid-Tirol, navolging vindt). Dat referendum moet over enkele maanden plaatsvinden, het resultaat is dwingend.

Alleen... de CDU wil van meer burgerinspraak niet weten. Vandaag diende de partij (die in Thüringen een absolute meerderheid heeft) in het Thüringse parlement haar eigen alternatief wetsvoorstel in. Daarin worden weliswaar de drempels voor referenda verlaagd, maar tegelijk wil de CDU de burgers verplichten hun handtekening op het gemeentehuis af te geven. De CDU wil dus de vrije inzameling op straat verbieden, wat referenda de facto een stuk moeilijker maakt. In acht van de zestien Duitse deelstaten is de vrije inzameling toegelaten.

Als de CDU haar wetsontwerp doorzet en als de burgers over enkele maanden het referendum aannemen, ontstaat in Thüringen een juridisch wel heel precaire situatie: dan bestaan er namelijk twee wetten omtrent referenda, die elkaar in belangrijke punten tegenspreken.

Mehr Demokratie en de Thüringse oppositiepartijen bestuderen nog of ze de CDU via juridische weg kunnen tegenhouden. Wordt vervolgd.

Beieren : twintig referenda op één dag!

In de Duitse deelstaat Beieren gaat het zondag om meer dan alleen maar deelstaatverkiezingen. Tegelijk met de verkiezing van een nieuw Beiers parlement vinden niet minder dan twintig gemeentelijke referenda plaats.

Beieren is het mekka van de Duitse burgerdemocratie en doet ook zondag die titel alle eer aan. In zo'n twintig gemeenten mogen de burgers mee beslisen over de meest uiteenlopende thema's: de inwoners van Landshut over de uitbreiding van hun luchthaven, die van Münster over de installatie van een zonnestroomcentrale. In Reichertshofen gaat het om de uitbreiding van een industriegebied, terwijl de gemeenteraad van Rimsting via een referendum bij de bevolking steun zoekt voor haar weigering om nieuwe mobilofoonantennes te bouwen. De inwoners van Langenaltheim mogen zich dan weer uitspreken over de toegestane hoogte van windturbines. En in drie andere gemeenten (Bernau, Schwanstetten en Uffenheim) beslissen de kiezers of er al dan niet nieuwe detailhandels mogen komen.

Directe democratie op 3sat

Het lijkt wel alsof de locale media sinds het Tempelhof-referendum de directe democratie ontdekt hebben.

De privé-zender 3sat bracht deze week deze reportage (bijna vijf minuten!) over directe democratie in Duitsland, met onder meer een interview met Michael Efler, het Berlijnse gezicht van Mehr Demokratie (klik hier als de video niet opstart, klik vervolgens op "Bürgerbegehren und Volksentscheid").

Tempelhof gaat dicht (of: de vliegende start van de Berlijnse directe democratie)

Eerste Berlijnse referendum struikelt over quorum - luchthaven Tempelhof gaat dicht - een merkwaardige campagne - zes referenda in de Berlijnse pijplijn - sfeerbeelden van de Tempelhof-campagne - achtergrond: de Berlijnse luchthavens


Zopas werd het resultaat van het eerste heel-Berlijnse referendum bekend: de luchthaven "Tempelhof" gaat in oktober dicht. Hoewel zo'n 60 procent van de opgekomen kiezers voor het behoud van Tempelhof stemden, werd het vereiste quorum van 609 509 ja-stemmen (25 % van de kiesgerechtigde Berlijners) niet behaald. De opkomst lag bij 36,1 procent. Een eenvoudig rekensommetje leert dat 21,7 procent van de stemgerechtigden voor het behoud van Tempelhof stemden.

Meteen komt een einde aan een merkwaardige campagne, die de gemoederen in Berlijn de laatste weken hoog deed oplopen.

Opmerkelijk was onder andere dat een van de initiatiefnemers van de campagne "Tempelhof bleibt Verkehrsflughafen" de CDU was (de partij van de Duitse christendemocraten). Niet alleen spreekt de CDU zich al sinds jaar en dag tegen het uitbouwen van de directe democratie uit, de partij lag ook (met de sociaal-democratische SPD) aan de basis van de beslissing om Tempelhof te sluiten. Momenteel zit de CDU in Berlijn in de oppositie.

Vreemd was ook dat het referendum überhaupt mocht plaatsvinden. De beslissing om Tempelhof te sluiten was namelijk een administratieve (en geen wetgevende) daad en kon dus met een referendum niet dwingend ongedaan gemaakt worden. Naar de vorm ging het dan ook om een consultatief referendum. Dat had de regerende burgemeester Wowereit (SPD) tot de uitspraak verleid dat hij Tempelhof in elk geval zou sluiten, hoe het referendum ook afloopt. Waarop de Berlijnse opinie dan weer verontwaardigd reageerde.

De Tempelhof-voorstanders delven dus het onderspit, ondanks een ware barnumcampagne (volgens sommige bronnen bedroeg hun budget 2,5 tot 3 miljoen euro). Met hun reclamespots, slogans en affiches speelden ze vooral in op de symbolische en affectieve waarde van Tempelhof voor de stad Berlijn (denk bvb. aan de luchtbrug tijdens de Berlijnse blokkade van 1948-1949), terwijl de tegenstanders vooral de sociale snaar bespeelden (bvb. "geen luchthaven voor superrijken", een verwijzing naar mogelijke plannen van een Amerikaanse investeerder).

Dank zij de Tempelhof-campagne konden de Berlijners de laatste maanden kennis maken met hun jongste politieke wapen, de directe democratie. Na een door het volk goedgekeurde grondwetswijziging, eind 2006, werd de deelstaat Berlijn zowat de direct-democratische koploper tussen de Duitse deelstaten. Het resultaat blijft niet uit: volgens de Berliner Morgenpost zijn er maar liefst zes Berlijnse referenda in de maak:

• voor een hervorming van de kieswet (het onze, waarover binnenkort meer),
• voor het recht op kinderopvang vanaf drie jaar,
• tegen het rookverbod in cafés,
• voor het behoud van het historisch patrimonium in de buurt van het Museum-eiland,
• voor vervroegde deelstaatverkiezingen,
• voor een transparante waterhuishouding (= voor het openbaar maken van alle verdragen m.b.t. de gedeeltelijke privatisering van het Berlijnse drinkwater).

Tot slot nog een paar sfeerbeelden van de eerste Berlijnse referendumcampagne. Op een van de foto's staan maar liefst drie affiches...









Achtergrond - de Berlijnse luchthavens

Vandaag telt Berlijn drie internationale luchthavens: Tempelhof (midden in de stad gelegen), Tegel (aan de noordrand) en Schönefeld (in het zuidoosten, op 20 km van het centrum). In 1996 beslisten de federale regering en het Berlijnse deelstaatbestuur gezamenlijk om de drie Berlijnse luchthavens door één internationale mega-luchthaven te vervangen, die moet uitgroeien tot een centraal luchtverkeersknooppunt voor Europa. Tempelhof en Tegel kunnen niet uitgebreid worden. Uiteindelijk werd voor de uitbouw van Schönefeld gekozen. De nieuwe hypermoderne luchtvaart-hub zal de naam Berlin Brandenburg International Airport (kort BBI) dragen en bij de opening, eind oktober 2011, een capaciteit van 25 miljoen passagiers per jaar hebben (uitbreidbaar tot 40 miljoen).

Hier een pr-filmpje over het BBI-project:

Ook de deelstaat Thüringen bezorgt zichzelf meer directe democratie

Terwijl het volksinitiatief in Düsseldorf de eindmeet nadert (vandaag staat de teller op 63 501 handtekeningen, nog een kleine week en 2 651 handtekeningen te gaan), start Mehr Demokratie samen met een "kleurrijk" bondgenootschap nu ook in de deelstaat Thüringen een referendumcampagne op.

Naar het voorbeeld van recente acties in Hamburg, Noord-Rijnland Westfalen en Berlijn is ook hier het doel om met een referendum de directe democratie te versterken:

• toelaten van referenda over bouwprojecten, schulden en taksen (behalve invoering of afschaffing van deze laatste)
• handtekeningenquorum terugbrengen van 10 tot 7 procent
  
• hervorming van het gemeentelijk burgerinitiatief: 300 handtekeningen moeten volstaan om een voorstel op de agenda van de gemeenteraad te zetten. Ook jongeren vanaf 14 jaar en buitenlanders moeten kunnen ondertekenen.

Een wetsvoorstel in deze zin werd in het Thüringse deelstaatparlement door de CDU-meerderheid gekelderd (christendemocraten-aan-de-macht zijn steevast tegen meer inspraak voor burgers; in de oppositie durven ze wel eens het tegendeel beweren).

Voor dit referendum ligt de lat hopelijk voor het laatst bij 10 % van de kiesgerechtigden, of zo'n 200 000 handtekeningen. De klok tikt sinds donderdag. Afgeklokt wordt op 19 juli 2008.

Wie alle details wil kennen of de campagne van nabij wil volgen kan op de campagne-website terecht.

Wordt vervolgd!

Politiek toerisme in Düsseldorf

Mijn eerste ervaringen met handtekeningen inzamelen - Volksinitiatief "beter kiesrecht" in Noord-Rijn-Westfalen (cumuleren, panacheren, schrappen) - de actiemaand in Düsseldorf - oproep tot deelname


Zopas ben ik teruggekeerd van drie dagen "politiek toerisme" in Düsseldorf, de hoofdstad van de deelstaat Noord-Rijnland-Westfalen (NRW). In het Duits spreken ze liever van Aktionsurlaub ("actievakantie") dan van "Polittourismus". Misschien heeft iemand suggesties heeft voor een mooiere Nederlandse vertaling? In de tussentijd hou ik het maar bij Aktionsurlaub.


De vereniging Mehr Demokratie is in NRW de stuwende kracht achter het volksinitiatief "Mehr Demokratie beim Wählen" (meer democratie bij verkiezingen). Om het deelstaatparlement van NRW te verplichten, ons wetsontwerp voor een beter kiesrecht voor locale verkiezingen op de agenda te plaatsen, moeten we 66 152 handtekeningen bij elkaar krijgen. Na bijna een jaar actie stond de teller gisteren op 51 292 (goedgekeurde) handtekeningen. In de maand maart zet het bondgenootschap rond Mehr Demokratie met een vier weken durend actiekamp de eindspurt in.

Het was mijn eerste ervaring met handtekeningen verzamelen. Enkele maanden geleden was ik in Hamburg al eens flyers (Flugblätter) gaan uitdelen om mensen aan te zetten tot deelname aan het referendum "Rettet den Volksentscheid!" (Red het referendum!). Nu kon ik voor de eerste keer proeven van het echte veldwerk. Hier volgt een kort verslag van de eerste drie dagen van die spurt en wat achtergrondinformatie bij de campagne.



Cumuleren en panacheren : meer macht voor de kiezer!


In Duitsland zijn er nog drie (van in totaal zestien) deelstaten waar de kiezer bij locale verkiezingen slechts één kruisje mag zetten: NRW, Berlijn en Saarland. Al jarenlang zet Mehr Demokratie zich in voor een minder partij- en meer persoonsgebonden kiesrecht. Dat moet ertoe leiden dat de kiezer meer macht heeft en de kandidaten zich onafhankelijker tegenover hun partij kunnen opstellen.


Het voorstel voor NRW luidt, in een notedop: cumuleren ("kumulieren"), panacheren ("panaschieren") en schrappen ("streichen"). Het systeem is eenvoudig: in plaats van één stem krijgt elke kiezer krijgt een pakket stemmen, namelijk net zoveel als er te verkiezen plaatsen zijn. Die stemmen mag hij of zij verdelen over de kandidaten (één tot drie stemmen per kandidaat, dit is het zogenaamde cumuleren). De kiezer mag ook voor kandidaten van verschillende partijen stemmen (panacheren). En hij mag kandidaten schrappen (Dt. streichen). Wie dat wil mag zijn volledige stem (of het resterende deel ervan) aan een partij geven. Deze stem wordt dan over de kandidaten verdeeld in de volgorde die de partij gekozen heeft. Alleen... geschrapte kandidaten krijgen geen stem.


De campagnesite is erin geslaagd, dit systeem bijzonder kort en eenvoudig uit te leggen. In plaats van de technische termen "kumulieren" en "panaschieren" is gekozen voor "favorisieren" en "kombinieren". Een testverkiezing toont hoe makkelijk (en plezierig) het allemaal is. Probeer het gewoon eens uit!



Het volksinitiatief

Het volksinitiatief ging vorig jaar in april van start. Aangezien elke handtekening een jaar geldig blijft en de eerste handtekeningen dus begin april ongeldig worden, is nu de eindspurt ingezet: de maand maart is uitgeroepen tot actiemaand. Uit heel Duitsland komen meer dan honderd Aktionsurlauber de vele locale activisten en studenten vervoegen, met als doel om tegen eind maart de kaap van 70 000 handtekeningen (inclusief de nodige reserve) te ronden.

Zaterdag 1 maart was meteen ook de allereerste dag van de actiemaand. De groep activisten was nog beperkt tot vier, de grote instroom zou pas zondag beginnen. Jammer genoeg beperkte de orkaan Emma onze verzameltijd tot een halve dag, waarin we met z'n vieren onder de schaarse shoppers en wandelaars maar 90 handtekeningen bijeensprokkelden. Zelf had ik er 25, volgens meer ervaren 'verzamelaars' helemaal niet slecht voor een eerste keer.


Zondag hadden we een goeie dag: met z'n achten kregen we ondanks de snijdende wind op een halve dag 350 handtekeningen bijeen (mijn score: 54). Maandagvoormiddag geraakte ik in de buurt van station en bibliotheek niet verder dan een teleurstellende 21 ondertekenaars. Dan zat mijn tweede actievakantie erop en nam ik de trein naar België.




Mijn eerste indrukken als Unterschriftensammler:

• het is vermoeiend werk: voor elke "ja" moet je vechten;


• cumuleren en panacheren zijn verrassend makkelijk uit te leggen : de mensen hebben snel door waarover het gaat, de meesten (of beter: de meeste geïnteresseerden) zien er meteen de kracht van in (wat niet betekent dat ze altijd willen ondertekenen);


• zondag is ook voor "Unterschriftensammler" een hoogdag: de winkels zijn dicht, de mensen hebben tijd;


• verrassend veel positieve reacties (bij jongeren én ouderen, ook als ze niet altijd meteen willen ondertekenen);


• campagne voeren kost geld! Deze campagne wordt overigens bijna uitsluitend uit privé-giften gefinancierd;


• de democratie van onderaf invoeren is een moeizaam proces, dat met kleine stapjes vooruitgaat. Maar het gààt vooruit! In Duitsland zijn de laatste twintig jaar alvast veel kleine stapjes gezet. Waarop wachten we in Vlaanderen / België nog?

De volgende weken


De volgende weken gaat de actie pas echt naar haar hoogtepunt. Dan moeten dagelijks zowat 1000 handtekeningen ingezameld worden. De honderd "Aktionsurlauber" verblijven in de gloednieuwe Düsseldorfse jeugdherberg, waar ze 's avonds ervaringen en strategische tips over de meest wervende aanspreekzin of beste standplaats uitwisselen. En telkens weer monden die gesprekken uit in bredere discussies over democratie en allerlei politieke en sociale kwesties, soms tot in de vroege uurtjes. Tweemaal per week is overigens een (informele) thema-avond gepland rond allerlei thema's in verband met democratie en samenleving (bvb. gegarandeerd basisinkomen, het beste kiesrecht, ...).


Vanaf volgende week staat ook de bekende Omnibus in Düsseldorf (foto). De Omnibus für Direkte Demokratie (http://www.omnibus.org/) heeft de laatste jaren in heel Duitsland met veel succes campagne gevoerd voor de directe democratie. Maar daarover later eens meer...

Misschien is zo'n Aktionsurlaub ook iets voor jou? Wil je de kracht van directe democratie aan den lijve wil ondervinden? Zoek je een gelegenheid om op straat met iedereen die je zelf uitkiest een debat(je) over democratie te voeren? Wil je een paar dagen met democratie-activisten van allerlei slag doorbrengen? Als ook nog je Duits goed genoeg is, vervul je alle voorwaarden om zelf Aktionsurlauber te worden. Neem gerust contact met me op voor meer details. Dit jaar vinden zowel in Thüringen als in Berlijn nog acties plaats.

2226 referenda in Duitsland sinds 1956

Korte samenvatting van een studie over gemeentelijke referenda in Duitsland sinds 1956: cijfers, thema's, graad van succes


Zopas publiceerde Mehr Demokratie, in samenwerking met de universiteit Marburg, een rapport over de directe democratie in Duitsland sinds 1956.

De directe democratie in Duitsland speelt zich voornamelijk op wijk- en gemeenteniveau af, minder op deelstaatniveau. Het nationale referendum bestaat in Duitsland nog niet (behalve voor grenswijzigingen). Mehr Demokratie voert in 2008 de campagne voor een nationaal referendum verder op.

Hier volgt een kort overzicht van de belangrijkste vaststellingen uit de studie (gebaseerd op de ingekorte versie van het rapport):

• van 1956 tot 2007 werden in Duitsland 4587 "directdemocratische initiatieven" genomen
  
• zowat de helft daarvan (2226) mondden uit in een referendum
• 3721 initiatieven (81 %) kwamen uit de bevolking, 711 referenda (15,5 %) werden door gemeenteraden geïnitieerd (de overige 155 zijn niet toegewezen)
• de gemiddelde opkomst bij referenda ligt bij ongeveer 50 %
• hoe kleiner de gemeente, hoe hoger de opkomst
• Beieren is de absolute koploper, met zowat 40 % van de initiatieven.
  

Maar liefst 43 % van de initiatieven betroffen gemeentelijke bouwplannen. De meest voorkomende thema's waren:

• sociale voorzieningen en onderwijs: 18 % van de initiatieven (bvb. scholen en zwembaden)
• verkeer: 17 % (bvb. ringwegen, voetgangerszones)
• openbare infrastructuur en nutsvoorzieningen : 14 % (bvb. bouw van een stadhuis, watervoorzieningen)
• economie : 14 % (supermarkten, zendmasten voor mobilofonie).

De initiatieven kenden een wisselend succes:

• meer dan 40 % van de initiatieven waren (geheel of gedeeltelijk) een succes voor de initiatiefnemers
• ongeveer 50 % van de referenda waren een succes voor de initiatiefnemers
• 14 % van de initiatieven werden door de gemeenteraad overgenomen, voordat een referendum tot stand kwam (dit verklaart mede het verschil tussen de twee bovenstaande punten)
  
• ongeveer 25 % van de initiatieven werden ongeldig verklaard
• 13 % van de referenda mislukten door een te hoog quorum, hoewel meer dan de helft van de kiezers voor het initiatief stemden
• in totaal sneuvelden 17 % van de referenda wegens een te hoog quorum.

Directe democratie in de startblokken!

Over de nieuwe referendumwet in Berlijn - Mehr Demokratie start een campagne voor een betere kieswetgeving - korte toelichting van deze campagne - doelstelling van deze nieuwe blog

Een nieuwe, tijdelijke blog over directe democratie in Berlijn


Vorige donderdag, 14 februari 2008, zette Berlijn een stevige stap richting directe democratie: het Abgeordnetenhaus, de volksvertegenwoordiging zeg maar, keurde de uitvoeringsbesluiten van een nieuwe wet goed, die de drempel voor referenda ("Volksentscheide"), volksinitiatieven ("Volksinitiativen") en volksraadplegingen ("Volksabstimmungen") in de deelstaat Berlijn een heel stuk lager legt. Aangezien de deelstaat Berlijn ook het stadsdistrict Berlijn omvat, krijgen de Duitse hoofdstedelingen een belangrijk wetgevend instrument in handen.


De Berlijnse afdeling van de vereniging Mehr Demokratie e.V., die zich in heel Duitsland al twintig jaar voor de directe democratie inzet, wil de nieuwe wet meteen goed gebruiken. Samen met een twintigtal verenigingen en drukkingsgroepen geven we half maart het startschot van onze referendumcampagne "Mehr Demokratie beim Wählen!" (Meer democratie bij verkiezingen!).

De campagne is tweeledig:

1. Via een referendum willen we de kiezer meer macht geven : vijf partijstemmen in plaats van één, de mogelijkheid om de volgorde van de kandidaten op de lijst te veranderen, panacheren, en meer van dat fraais. Op de details kom ik in een latere bijdrage terug.

2. Tegelijk willen we met een volksinitiatief het parlement verplichten om te debatteren over een verlaging van de kiesdrempel (van 5 % naar 3 %), een verlaging van de stemgerechtigde leeftijd (van 18 naar 16 jaar) en het verlenen van gemeentelijk stemrecht aan alle in Berlijn geregistreerde niet-Europese buitenlanders.

Voor beide initiatieven moeten we in een eerste ronde 20 000 handtekeningen verzamelen. Voor het volksinitiatief volstaat dat om het parlement tot een debat te dwingen. Voor de aanvraag tot referendum ("Antrag auf Volksbegehren") vormen deze 20 000 handtekeningen slechts de eerste drempel. Als ons voorstel aan de wettelijkheidsvereisten voldoet, moeten we vervolgens ongeveer 170 000 handtekeningen bij elkaar krijgen (7 % van de Berlijnse stemgerechtigden), om een referendum af te dwingen. Hopelijk kan het referendum dan rond september 2009 plaatsvinden.


Op deze blog zal ik nu en dan verslag uitbrengen van de campagne. Maar ook andere directdemocratische initiatieven in Berlijn en Duitsland kunnen aan bod komen. In een van de volgende bijdragen wil ik ook de nieuwe referendumwet wat meer in detail bespreken.


De directe democratie kent in Duitsland een gestadige opmars. Overal waar de burger meer inspraak krijgt, schieten initiatieven uit de grond. Met meer dan 30 voltijdse werknemers en meer dan 3000 leden speelt Mehr Demokratie bij dit proces een sleutelrol. Met deze blog hoop ik de directe democratie ook in de Lage Landen een wat betere (en vooral: bredere) pers te kunnen bezorgen. Ik kijk al uit naar uw reacties!

Geert Van Hout
Berlijn