Thüringen: parlement keurt referendumvoorstel 'Meer democratie in Thüringse gemeenten' goed

Op vrijdag 3 april keurde het parlement van de Duitse deelstaat Thüringen het burgerwetsontwerp 'Mehr Demokratie in Thüringer Kommunen' goed, dat de drempel voor bindende referenda op gemeentelijk niveau aanzienlijk lager legt. Voor dit wetsontwerp hadden een twintigtal burgerbewegingen in 2008 meer dan 235 000 handtekeningen bijeengebracht. De goedkeuring van het ontwerp door de Thüringse Landtag was de enige mogelijkheid om een bindend referendum in het najaar te voorkomen.

Na het recente succes in Hamburg is dit de tweede klinkende overwinning voor Mehr Demokratie (en voor de democratie tout court) in een Duitse deelstaat sinds december 2008. En ook deze keer ging een bitse strijd met de particratie vooraf...

In oktober 2008 berichtte ik al over de pogingen van de Thüringse christen-democraten om het referendum-in-wording te dwarsbomen. De CDU, die in het Thüringse parlement een volstrekte meerderheid had, joeg in een mum van tijd een eigen wet over gemeentelijke referenda door het parlement. Deze wet versoepelde weliswaar ook de bestaande regeling op een aantal vlakken, maar was op wezenlijke punten toch referendumonvriendelijker dan het wetsontwerp van de burgeractiegroepen. Vooral het vervangen van de vrije inzameling van handtekeningen op straat door de verplichte inschrijving op het gemeentehuis, zette veel kwaad bloed. Daarbij wijzigde de CDU ook de Thüringse gemeentewet, zodat niet meer duidelijk was of er voor het burgerwetsontwerp nog een juridische grondslag bestond.

Maar blijkbaar reed de CDU met haar sabotagewet zichzelf klem. Immers, bij een goedkeuring van het referendum zouden er in Thüringen twee wetten over gemeentelijke referenda naast elkaar bestaan: een wet van de burgers en een wet van de CDU-meerderheid. Een kluif voor juristen, dus. Bovendien hadden de Thüringse oppositiepartijen en Mehr Demokratie klacht neergelegd bij het Grondwettelijk Hof van Thüringen (Landesverfassungsgericht). Deze klacht wordt nu ingetrokken.

De nieuwe Thüringse referendumwet verlaagt de handtekeningendrempel voor bindende referenda tot 7 percent (voorheen 13 tot 17 %), het toestemmingsquorum tot 10, 15 of 20 % in grote, middelgrote resp. kleine gemeenten (voorheen 20-25 %). Ook breidt ze het aantal mogelijke onderwerpen uit (mogelijk worden bvb. referenda over bouwprojecten en de opname van kredieten) en voert de zogenaamde inwoneraanvraag ('Einwohnerantrag') in: 300 handtekeningen van inwoners ouder dan 14 jaar volstaan om een vraag verplicht op de agenda van de gemeenteraad te zetten. Dus ook niet-EU-burgers mogen ondertekenen. De inwoneraanvraag komt in de plaats van de bestaande burgeraanvraag ('Bürgerantrag').

Dank zij de nieuwe wet klimt de deelstaat Thüringen in de 'democratie-ranking' van Mehr Demokratie van een gedeelde voorlaatste naar de vierde plaats, na Berlijn, Hamburg en Beieren.