2226 referenda in Duitsland sinds 1956

Korte samenvatting van een studie over gemeentelijke referenda in Duitsland sinds 1956: cijfers, thema's, graad van succes


Zopas publiceerde Mehr Demokratie, in samenwerking met de universiteit Marburg, een rapport over de directe democratie in Duitsland sinds 1956.

De directe democratie in Duitsland speelt zich voornamelijk op wijk- en gemeenteniveau af, minder op deelstaatniveau. Het nationale referendum bestaat in Duitsland nog niet (behalve voor grenswijzigingen). Mehr Demokratie voert in 2008 de campagne voor een nationaal referendum verder op.

Hier volgt een kort overzicht van de belangrijkste vaststellingen uit de studie (gebaseerd op de ingekorte versie van het rapport):

• van 1956 tot 2007 werden in Duitsland 4587 "directdemocratische initiatieven" genomen
  
• zowat de helft daarvan (2226) mondden uit in een referendum
• 3721 initiatieven (81 %) kwamen uit de bevolking, 711 referenda (15,5 %) werden door gemeenteraden geïnitieerd (de overige 155 zijn niet toegewezen)
• de gemiddelde opkomst bij referenda ligt bij ongeveer 50 %
• hoe kleiner de gemeente, hoe hoger de opkomst
• Beieren is de absolute koploper, met zowat 40 % van de initiatieven.
  

Maar liefst 43 % van de initiatieven betroffen gemeentelijke bouwplannen. De meest voorkomende thema's waren:

• sociale voorzieningen en onderwijs: 18 % van de initiatieven (bvb. scholen en zwembaden)
• verkeer: 17 % (bvb. ringwegen, voetgangerszones)
• openbare infrastructuur en nutsvoorzieningen : 14 % (bvb. bouw van een stadhuis, watervoorzieningen)
• economie : 14 % (supermarkten, zendmasten voor mobilofonie).

De initiatieven kenden een wisselend succes:

• meer dan 40 % van de initiatieven waren (geheel of gedeeltelijk) een succes voor de initiatiefnemers
• ongeveer 50 % van de referenda waren een succes voor de initiatiefnemers
• 14 % van de initiatieven werden door de gemeenteraad overgenomen, voordat een referendum tot stand kwam (dit verklaart mede het verschil tussen de twee bovenstaande punten)
  
• ongeveer 25 % van de initiatieven werden ongeldig verklaard
• 13 % van de referenda mislukten door een te hoog quorum, hoewel meer dan de helft van de kiezers voor het initiatief stemden
• in totaal sneuvelden 17 % van de referenda wegens een te hoog quorum.

Directe democratie in de startblokken!

Over de nieuwe referendumwet in Berlijn - Mehr Demokratie start een campagne voor een betere kieswetgeving - korte toelichting van deze campagne - doelstelling van deze nieuwe blog

Een nieuwe, tijdelijke blog over directe democratie in Berlijn


Vorige donderdag, 14 februari 2008, zette Berlijn een stevige stap richting directe democratie: het Abgeordnetenhaus, de volksvertegenwoordiging zeg maar, keurde de uitvoeringsbesluiten van een nieuwe wet goed, die de drempel voor referenda ("Volksentscheide"), volksinitiatieven ("Volksinitiativen") en volksraadplegingen ("Volksabstimmungen") in de deelstaat Berlijn een heel stuk lager legt. Aangezien de deelstaat Berlijn ook het stadsdistrict Berlijn omvat, krijgen de Duitse hoofdstedelingen een belangrijk wetgevend instrument in handen.


De Berlijnse afdeling van de vereniging Mehr Demokratie e.V., die zich in heel Duitsland al twintig jaar voor de directe democratie inzet, wil de nieuwe wet meteen goed gebruiken. Samen met een twintigtal verenigingen en drukkingsgroepen geven we half maart het startschot van onze referendumcampagne "Mehr Demokratie beim Wählen!" (Meer democratie bij verkiezingen!).

De campagne is tweeledig:

1. Via een referendum willen we de kiezer meer macht geven : vijf partijstemmen in plaats van één, de mogelijkheid om de volgorde van de kandidaten op de lijst te veranderen, panacheren, en meer van dat fraais. Op de details kom ik in een latere bijdrage terug.

2. Tegelijk willen we met een volksinitiatief het parlement verplichten om te debatteren over een verlaging van de kiesdrempel (van 5 % naar 3 %), een verlaging van de stemgerechtigde leeftijd (van 18 naar 16 jaar) en het verlenen van gemeentelijk stemrecht aan alle in Berlijn geregistreerde niet-Europese buitenlanders.

Voor beide initiatieven moeten we in een eerste ronde 20 000 handtekeningen verzamelen. Voor het volksinitiatief volstaat dat om het parlement tot een debat te dwingen. Voor de aanvraag tot referendum ("Antrag auf Volksbegehren") vormen deze 20 000 handtekeningen slechts de eerste drempel. Als ons voorstel aan de wettelijkheidsvereisten voldoet, moeten we vervolgens ongeveer 170 000 handtekeningen bij elkaar krijgen (7 % van de Berlijnse stemgerechtigden), om een referendum af te dwingen. Hopelijk kan het referendum dan rond september 2009 plaatsvinden.


Op deze blog zal ik nu en dan verslag uitbrengen van de campagne. Maar ook andere directdemocratische initiatieven in Berlijn en Duitsland kunnen aan bod komen. In een van de volgende bijdragen wil ik ook de nieuwe referendumwet wat meer in detail bespreken.


De directe democratie kent in Duitsland een gestadige opmars. Overal waar de burger meer inspraak krijgt, schieten initiatieven uit de grond. Met meer dan 30 voltijdse werknemers en meer dan 3000 leden speelt Mehr Demokratie bij dit proces een sleutelrol. Met deze blog hoop ik de directe democratie ook in de Lage Landen een wat betere (en vooral: bredere) pers te kunnen bezorgen. Ik kijk al uit naar uw reacties!

Geert Van Hout
Berlijn