Hamburg – Referendum over nieuwe kieswet afgedwongen
Dit jaar mogen de Hamburgers zich in een bindend referendum uitspreken over een nieuwe kieswet voor hun deelstaat. In amper drie weken kon het bondgenootschap 'Faires Wahlrecht' van Mehr Demokratie en Omnibus für Direkte Demokratie zo'n 76 000 handtekeningen verzamelen, duidelijk meer dan de vereiste 61 834.
Meer bepaald voorziet het wetsontwerp de invoering van cumuleren en panacheren: elke kiezer mag vijf stemmen over maximum vijf kandidaten verdelen (niet noodzakelijk van dezelfde partij). Vanzelfsprekend mag de kiezer al zijn stemmen ook aan dezelfde kandidaat geven. Alleen een lijststem is met het nieuwe voorstel niet meer mogelijk.
Als het Hamburgse deelstaatparlement (de 'Bürgerschaft') het wetsvoorstel niet zelf aanneemt, moet het referendum plaatsvinden. Dan valt het samen met de federale parlementsverkiezingen van 27 september 2009.
Het is nauwelijks drie maanden geleden dat de Bürgerschaft het bindende karakter van bindende referenda in de deelstaatgrondwet opnam. Meer details over dit surrealistische verhaal vind je in de 'sprokkels' van december 2008. Daar lees je ook waarom de Hamburgers een tweede maal over cumuleren en panacheren mogen stemmen, hoewel ze diezelfde kieswethervorming enkele jaren geleden ook al per referendum invoerden.
Meer weten?
Alle mediaberichtgeving over het initiatief staat op de campagne-website.
Berlijn – Burgemeester Wowereit koppelt 'Pro Reli'-referendum los van Europese verkiezingen
Het Berlijnse 'Pro Reli'-referendum over de vrije keuze van het vak godsdienst in het openbaar onderwijs zal niet, zoals verwacht, in juni, op de dag van de Europese verkiezingen plaatsvinden, maar wel op 26 april. Zo wou burgemeester Wowereit (SPD) het en zo zal dus geschieden.
Over het initiatief Pro Reli werd in de januari-sprokkel al bericht. Toen stond de datum van het referendum nog niet vast. (Sindsdien bleek ook het aantal opgehaalde handtekeningen veel hoger dan eerder gemeld: 307 000 Berlijners tekenden voor het referendum, dat is maar liefst 50 % van het aantal benodigde ja-stemmen op 26 april).
Het quorum voor een geldig referendum bedraagt 25 % van de stemgerechtigden. Daar het referendum niet samenvalt met de Europese verkiezingen, bestaat de kans dat dit quorum niet gehaald wordt. Volgens velen is dat dan ook de reden waarom burgemeester Wowereit, tegen zowat alle andere partijen in, zijn zin doordreef en het referendum in april legde. Volgens anderen vreest de SPD dat het referendum in juni veel gelovigen naar de stembus kan lokken. Dat zijn vooral CDU- en FDP-kiezers.
Het loskoppelen van referendum en verkiezingen kost de stad Berlijn 1 tot 1,4 miljoen euro. Om die reden heeft de voorzitter van de pas opgerichte 'Tempelhof-partij' bij het openbaar ministerie (Dt. Staatsanwaltschaft) klacht neergelegd tegen de Berlijnse regering, wegens het verkwanselen van gemeenschapsgeld (letterlijk vertaald: 'kwade trouw' ten laste van de deelstaatbegroting).
Meer weten?
Over de tegencampagne ('Pro Ethik'): Tagesspiegel
Over het groeiend aantal volksinitiatieven in Berlijn: Berliner Morgenpost en Die Welt
Over de Tempelhof-Partei ('Direkte Demokratie findet jetzt statt')
Brandenburg – geen referendum tegen bruinkoolwinning in dagbouw
Het Brandenburgse referendumintiatief tegen nieuwe sites voor bruinkoolontginning in dagbouw is mislukt. Slechts 25 000 burgers ondertekenden. Voor bindende referenda is de vrije inzameling van handtekeningen in Brandenburg verboden. Burgers moeten naar het stadhuis, waar vaak lange wachttijden ontstaan.
Meer weten?
Zie de december-sprokkel.
Karlsruhe – Grondwettelijk Hof verbiedt (voorlopig) het gebruik van stemcomputers
Op 3 maart 2009 maakte het Duitse grondwettelijk Hof in Karlsruhe een voorlopig einde aan het gebruik van stemcomputers in Duitsland. Het Hof noemde de inzet van stemcomputers bij de federale verkiezingen van 2005 ongrondwettelijk, met als belangrijkste argument dat de kiezers met het toen gebruikte systeem onmogelijk de resultaten van de verkiezingen konden controleren. Volgens de rechters druist dat in tegen het principe van de openbaarheid van de stemming (Dt. Öffentlichkeit der Wahl).
Meer weten?
ZDF-bijdrage over een nieuw, veiliger systeem voor elektronisch stemmen.
Die Welt, Focus, Süddeutsche, Deutschlandradio
Duitsland – 'Superverkiezingsjaar 2009'
Het jaar 2009 is in de Duitse media omgedoopt tot 'Superwahljahr'. Maar liefst vijftien keer mogen Duitse burgers dit jaar naar de stembus: voor gemeenteraads-, deelstaat-, nationale of Europese verkiezingen. Bovendien verkiest het parlement in mei een nieuwe Bondspresident.
In sommige andere landen vinden politici twee verkiezingen al te veel.
Nog een paar uitsmijters...
- In 2008 werden in Duitsland 17 referenduminitiatieven op deelstaatniveau opgestart. Het totaal aantal lopende initiatieven bedroeg vorig jaar 44, een absoluut record. (bronnen: pr-inside, Süddeutsche Zeitung, studie van Mehr Demokratie over Volksbegehren 2008).
Voor een goed begrip: Een 'Volksbegehren' is de eerste stap op weg naar een bindend referendum. Met een 'Volksinitiative' kunnen burgers het parlement dwingen, een wetsvoorstel te behandelen. (Een initiatief wordt doorgaans opgestart in deelstaten waar de drempel voor referenda te hoog ligt.)
'Bürgerbegehren' en 'Bürgerinitiativen' zijn net hetzelfde, maar dan op gemeentelijk vlak.
- In Noord-Rijnland-Westfalen werd zopas het vijfhonderdste gemeentelijk referenduminitiatief opgestart sinds de oprichting van de deelstaat in 1946.
- Het is de aandachtige lezer van deze sprokkels allicht niet ontgaan: alle Duitse deelstaten hebben een eigen grondwet. Dat geldt overigens ook voor alle Amerikaanse deelstaten en voor alle Zwitserse kantons. En ja, ook voor alle negen Ethiopische deelstaten.
